Zoeken
Samen sterk in de energietransitie | jaaroverzicht 2024 van de Participatiecoalitie
9 mei 2025
Samen sterk in de energietransitie | jaaroverzicht 2024 van de Participatiecoalitie
De Participatiecoalitie (PC), bestaande uit klimaatstichting HIER, de Natuur en Milieufederaties, Energie Samen, LSA bewoners en Stichting Buurkracht, werkt aan het vergroten van bewonersbetrokkenheid, het stimuleren van lokaal eigenaarschap en het ondersteunen van initiatieven van onderop. Daarmee leveren de partners van de PC een onmisbare bijdrage aan de uitvoering van het Klimaatakkoord, door bewoners niet alleen te betrekken bij beleidsvorming, maar hen ook in staat te stellen om zélf het verschil te maken in hun buurt of wijk. Deze inzet is gestoeld op de overtuiging dat een duurzame toekomst alleen haalbaar is als iedereen mee kan doen en zeggenschap ervaart over de veranderingen die nodig zijn.
Uit de activiteiten van 2024 komt in grote lijnen het volgende beeld naar voren:
Aanspreekpunt en coalitiepartner
Zowel intern als extern verstevigde de PC in 2024 haar positie. Intern werden de samenwerkingen aangehaald, rapportages gedeeld en een grote impactmeting gepland. De leden van de coalitie werden ook steeds vaker gevonden als aanspeekpunt en kennispartner voor lokale, provinciale en nationale overheden en andere landelijke samenwerkingsverbanden. Deze stevige institutionele borging zorgt ervoor dat de PC in een goede positie is om ook de komende jaren bij te dragen aan oplossingen rond complexe uitdagingen in de energietransitie, zoals netcongestie, de integratie van opwek en verdeling, de borging van natuurwaarden en het organiseren van structurele zeggenschap voor bewoners en coöperaties.
Fijnmazigheid en effectiviteit
In 2024 slaagde de PC erin om de beleidsmatige doelen uit nationale landelijke programma’s via de netwerken van de partners direct om te zetten in een groeiend aantal lokale activiteiten, die aansluiten bij de leefwereld(en) van individuele bewoners, bewonersinitiatieven en collectieven. De activiteiten binnen de programmalijnen Aardgasvrij (AGV) en Regionale Energiestrategie (RES) wisten hun bereik te vergroten. Het aantal genomen verduurzamingsmaatregelen nam toe. Die leidden op veel plekken tot meer begrip en succesvolle samenwerkingen tussen bewoners en gemeenten.
Lokaal eigenaarschap en initiatieven van onderop
In 2024 heeft de Participatiecoalitie niet alleen bestaande bewonersinitiatieven versterkt, maar ook actief bijgedragen aan het ontstaan van nieuwe initiatieven die voortkomen uit de kracht en betrokkenheid van bewoners zelf. Door het bieden van laagdrempelige ondersteuning, handelingsperspectief en het verbinden van bewoners binnen buurten, zijn in diverse gemeenten nieuwe samenwerkingsverbanden ontstaan die de energietransitie lokaal hebben aangejaagd.
Deze initiatieven, die vaak starten vanuit een kleine groep actieve bewoners, groeien uit tot bredere bewegingen in de wijk. Daarmee onderstrepen zij het belang van een participatieve benadering die uitgaat van zelfredzaamheid, eigenaarschap en het organiseren van verandering van onderop. De coalitie ziet het stimuleren van dit soort initiatieven als een essentiële bouwsteen voor een rechtvaardige, inclusieve en breed gedragen energietransitie.
Diversiteit en meerstemmigheid
De meerstemmigheid in de Participatiecoalitie zelf, was ook in 2024 terug te zien in de activiteiten van de coalitie: van aquathermische opslag tot windpark in lokaal eigendom, van energieboswachters tot klusbrigade; de ondersteuning vond daar plaats, waar bewoners al actief zijn en zich organiseren, of daarmee beginnen. Dat leidt een landelijke dekking van de PC-activiteiten en een goot regionaal aanpassingsvermogen, van advisering bij wind op land in het buitengebied, tot ondersteuning bij binnenstedelijke gespikkelde VvE’s. In 2024 werd daarnaast via diverse bijeenkomsten aansluiting gezocht bij tot nu toe ondervertegenwoordigde migrantengroepen.
Knelpunten en uitdagingen
Ondanks een stevig fundament ziet de coalitie de komende jaren een aantal uitdagingen bij het behalen van haar doelen. Een breed gedragen energietransitie vraagt om langdurige en duurzame samenwerkingen tussen overheden, kennispartners en bewoners, gebaseerd op vertrouwen en een zekere mate van bestuurlijke voorspelbaarheid. Zeker de lokaal fijnmazige, ondersteunende aanpak die de coalitie voor ogen staat, is gebaat bij een stabilisatie en verdieping van zulke samenwerkingen. Het is de hoop van de coalitie dat de komende jaren daarvoor de bijpassende financiële en bestuurlijke randvoorwaarden kunnen blijven worden geschapen.
Over de Participatiecoalitie
De Participatiecoalitie bestaat uit vijf maatschappelijke organisaties van, voor en door bewoners. Zij weten wat er lokaal speelt en kunnen zo de slagingskans van energieprojecten in gemeenten of regio’s vergroten. Vanuit hun worteling in lokale gemeenschappen versterken zij de stem en positie van bewoners in de energietransitie, en zetten zij zich in voor een aanpak die vertrekt vanuit de leefwereld van mensen. Om de afspraken uit het Klimaatakkoord te kunnen realiseren, werken de vijf organisaties nauw samen met de ministeries van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening en Klimaat en Groene Groei.