Zoeken
Lokaal eigendom meestal onvoldoende geborgd in gemeentelijk beleid
16 april 2024
Lokaal eigendom meestal onvoldoende geborgd in gemeentelijk beleid
Voor grootschalige zonprojecten hebben 107 gemeenten lokaal eigendom goed geborgd in hun beleidskaders (van de in totaal 342 onderzochte gemeenten). Voor wind-op-land geldt dat slechts voor 69 gemeenten. Dit blijkt uit onderzoek dat Energie Samen met het Nationaal Programma Regionale Energie Strategie (NP RES) uitvoerde. Voor zowel zon als wind kan je op de interactieve kaart de scores per gemeente bekijken. Ook vind je hulpmiddelen om de score van je gemeente te verbeteren.
In het Nederlandse Klimaatakkoord is in 2019 afgesproken dat we ernaar streven dat nieuwe windmolens en zonnepanelen voor 50% in eigendom komen van inwoners en bedrijven. Zo kunnen projectontwikkelaars, inwoners en bedrijven gelijkwaardig samenwerken in de ontwikkeling, bouw en exploitatie ervan. Hier is onderzoek naar gedaan en er is gekeken in hoeverre lokaal eigendom in gemeentelijk beleid verankerd zit.
Van augustus tot en met december 2023 is per gemeente onderzocht of er op de gemeentewebsites en raadsystemen beleidskaders te vinden zijn die te maken hebben met duurzame opwek op land. Wanneer er geen kaders gevonden werden is er contact opgenomen met de desbetreffende gemeente om de beleidsstukken op te vragen. Wordt lokaal eigendom benoemd en wordt hier een inspanningsverplichting voor vereist? En hoe zit het met de samenwerking met energiecoöperaties, worden zij überhaupt benoemd? (zie toelichting onderzoek (pdf) voor de onderzoeksmethode).
Uit dit onderzoek blijkt dat zo’n 200 gemeenten het belang voor lokaal eigendom erkennen en het streven naar lokaal eigendom onderschrijven. Uit veel beleidskaders blijkt ook dat gemeenten het delen van de lusten en lasten heel belangrijk vinden. Maar tegelijk vinden ze het moeilijk om dit te vertalen naar concrete afwegingscriteria waarop projecten kunnen worden geëvalueerd.
Stand van zaken zon-op-land
Bekijk de interactieve landkaart zonprojecten hier.
Uit het onderzoek is ook gebleken dat 107 gemeenten lokaal eigendom wél goed geborgd hebben voor zon-op-land. Deze gemeenten hebben in hun beleidskader opgenomen welke vormen van proces en financiële participatie nodig zijn om planologische medewerking voor een project te krijgen. Voor lokaal eigendom hebben ze niet alleen het belang onderschreven, maar ook een inspanningsverplichting opgenomen. Er zijn 8 gemeenten die nog een stapje verder gaan. Zij bieden zij bijvoorbeeld ook concrete ondersteuning aan energiecoöperaties en hebben voor zon-op-land nagedacht over grondvergoedingen.
Daar tegenover staat dat er 235 gemeentes zijn die lokaal eigendom niet of incompleet geborgd hebben. In sommige gevallen zijn er helemaal geen beleidskaders, en in andere gevallen zijn participatie en lokaal eigendom niet opgenomen.
Stand van zaken wind-op-land
Bekijk de interactieve landkaart windprojecten hier.
Voor windprojecten hebben slechts 69 gemeenten lokaal eigendom goed geborgd in hun beleid. Opvallend is echter wel dat er wel meer gemeenten zijn die een stap verder gaan. Er zijn 14 gemeenten die ook gesocialiseerde grondvergoedingen toekennen, het limiteren van één plan per gebied hanteren en ondersteuning van een energiecoöperatie opgenomen hebben in hun beleid. In totaal zijn er 273 gemeenten die geen of incomplete borging van lokaal eigendom voor windprojecten hebben.
Bij gemeenten waar het beleid voor lokaal eigendom ontbreekt, wordt veelal verwezen naar regionale afspraken zoals de RES. Toch is borging op lokaal niveau essentieel. Het borgen van lokaal eigendom in door de raad vastgesteld beleid geeft gemeenten meer middelen in handen om te sturen op lokaal eigendom en biedt houvast om plannen die zonder lokaal eigendom ingediend worden, bij te sturen. Beleid en bevoegdheden zijn immers met elkaar verweven op gemeentelijk, regionaal en provinciaal niveau. Als het streven naar lokaal eigendom bij al deze bestuurslagen in beleid of RES is opgenomen, is de borging van lokaal eigendom het sterkst.
Toelichting en methodiek
Voor verdere vragen over het onderzoek en de gebruikte methodiek kan je terecht bij Merel Oldenburg van Energie Samen via merel.oldenburg@energiesamen.nu