Hoe kan de energietransitie toegankelijk zijn voor iedereen?

15 juni 2020

Duurzame energie voor iedereen!

Hoe kan de energietransitie toegankelijk zijn voor iedereen?

We zien veel mooie initiatieven, maar niet iedereen kan daar vanzelfsprekend aan meedoen. Tijdens een druk bezocht webinar vertelden drie sprekers over de manier waarop zij proberen alle omwonenden te betrekken. Hun diverse aanpakken laten een aantal overeenkomstige uitgangspunten zien:

1. Investeer in een brede lokale samenwerking

In Zutphen is geleerd dat een financieel interessant aanbod van energiecoöperatie ZutphenEnergie niet automatisch leidt tot mobilisatie van alle omwonenden. Sinds 2019 is het project voor het zonnepark Zonnestroom vorm gaan krijgen. Het doel van dit park is duurzame energie voor iedereen toegankelijk maken. Daarvoor hebben zij in samenwerking met de gemeente een systeem ontwikkeld. De energiecoöperatie schaft zonnepanelen aan met een lening van de gemeente. Bewoners betalen maandelijks een bedrag dat, bij gemiddeld energieverbruik, lager is dan wat er aan energie opgewekt wordt. Dit levert direct voordeel op voor deelnemende bewoners, gemiddeld zo’n 120 euro per jaar. Maar wat blijkt, zelfs met dit voordeel bereikt de coöperatie geen diverse doelgroep.

Sinds die ontdekking zijn De Werkmakers nauwer betrokken geraakt bij ZutphenEnergie. Piet van Veen, bestuurslid van De Werkmakers, vertelt dat deze samenwerking waardevol is omdat het de blik op de wijk verbreedt. Lokale samenwerking is de basis om zoveel mogelijk mensen te betrekken. Er is afgelopen jaren veel geïnvesteerd in samenwerking met woningbouwcorporaties en de gemeente Zutphen. Dat gaat dan om samenwerking met de mensen die bezig zijn met duurzaamheid, maar ook met de sociale dienst. Het nieuwe van de Werkmakers is dat zij kijken wat de kansen zijn van de energietransitie gericht op werkgelegenheid en kostenbesparing. Samen met buurthuis Cornerstone zoeken ze naar manieren om met bewoners een werkleerbedrijf te starten, waardoor de energietransitie ook op deze manier werk en inkomsten voor bewoners op kan leveren. Ook wordt er samengewerkt met vertrouwenspersonen vanuit Schuldhulpmaatje.

Veelgestelde vragen over ZuthpenEnergie

• Wat gebeurt er allemaal in de energiewinkel die jullie hebben?
  Bewoners, VvE’s en bewonersinitiatieven kunnen zes dagen per week in de winkel terecht voor:

  • Vragen over energiebesparing, duurzame energie, deelname aan zonneparken enz.
  • Aanmelden als klant van Zutphen Energie
  • Bijeenkomsten over energie opwekken, energie besparen, afkoppelen enz.
  • Informatie over warmtepompen, isolatiematerialen enz.

  Meer informatie over de energiewinkel is te vinden op: www.zutphenenergie.nl

• Hoe realiseren jullie met het park Zonnestroom 120 euro voordeel per jaar? En ten opzichte waarvan?
  Zonnestroom is een coöperatie die werkt met het Postcoderoosmodel, waarbij de leden het recht op teruggave van de energiebelasting verleggen naar de coöperatie. De teruggave is nu 11,9 cent per kWh. 6 cent heeft de coöperatie nodig om de lening plus rente te betalen. Blijft over binnen de coöperatie 5,9 cent. De leden kunnen wij 5 cent geven en 0,9 cent houden wij in de reserve. Voor het berekenen van het voordeel gaan wij uit van gemiddeld stroomverbruik van een huishouden per jaar. Bij een gemiddeld verbruik van 2.400 kWh is het voordeel (2.400 maal €0,05) € 120 per jaar. In de ledenovereenkomst is het SJV (standaard jaarverbruik) opgenomen. Per maand wordt vooruit een voorschot betaald vanuit de coöperatie naar de leden.

• Welke energieleverancier hoort bij ZutphenEnergie? En kan er ook zelf gekozen worden voor een energieleverancier?
  ZutphenEnergie is wederverkoper van Om | nieuwe energie. Het aanbod om deel te nemen in Zonnestroom geldt alleen voor klanten van ZutphenEnergie. Dit vanwege de vele administratieve handelingen na ieder productiejaar als er meerdere leveranciers zijn. Als leden overstappen naar een andere leverancier, dan houdt hun voordeel dus ook direct op. Dat lijkt een zwak punt in het model en daar waken wij voor. Hoe? Door de leden te betrekken bij alle andere activiteiten van ZutphenEnergie en ze aan te moedigen om actief te worden/blijven. Ons motto is dan ook SAMEN LOKAAL naar Energieneutraal.

2. Gebruik diverse communicatiemiddelen en -kanalen

In Breda Geeren Zuid worden sociale huurflats gerenoveerd waarbij de appartementen verduurzaamd worden. Zoë van Otterloo van stichting Zet heeft in dit proces een belangrijke rol gespeeld. Zij heeft onder andere tijd gestoken in gesprekken met bewoners. De ontdekking: Voor bewoners hoeft duurzaamheid niet de motivatie te zijn (is het veelal niet) om mee te doen. Vaak zijn andere overwegingen belangrijker voor bewoners, bijvoorbeeld veiligheid (elektrisch koken is veiliger dan met gas) of meer wooncomfort (bijv. geen tocht meer in huis door betere isolatie).

Zoë benadrukt het belang om de vraagstukken visueel en tastbaar te maken. Zo kan een 3D-programma helpen om duidelijk te maken hoe de woningen eruit gaan zien en wat het bewoners gaat opleveren. Ook het proces visueel maken helpt om het gesprek te kunnen voeren, zeker wanneer mensen minder goed Nederlands spreken.

In Breda zit de gemeente ook aan tafel bij de gesprekken met bewoners. De input uit deze gesprekken willen ze meenemen voor het ontwikkelen van een woningabonnement. Dit abonnement is bedoeld voor bewoners die hun huis willen verduurzamen, maar niet voor landelijke regelingen in aanmerking kunnen komen. Met het Woningabonnement zorgt gemeente Breda ervoor dat bewoners er niet op achteruit gaan. Het wordt een lening waarbij het maandelijkse aflosbedrag gelijk is aan de besparing, zodat de maandelijkse lasten gelijk blijven, maar bewoners er wel meer wooncomfort en een duurzamer huis voor terug krijgen.

Veelgestelde vragen over de pilots in Breda en Tilburg

• Kun je iets meer vertellen over het 3D-model? Wie heeft het ontwikkeld? En hoe is de deelname aan deze tool?
  Het 3D-model is ontwikkeld door WoonConnect en wordt ingezet door gemeentes, woningcorporaties en aannemers voor het verduurzamen van woningen. Voor dit project in Breda is het 3D-model gratis beschikbaar gesteld. Bewoners zijn zelf aan de slag gegaan met het 3D-model. Ze hebben online toegang tot de tool en kunnen daar experimenteren met verduurzamingsmaatregelen voor hun woning. Aankomende weken gaan we in gesprek met de bewoners en gaan we zien wat de ervaringen van de bewoners zijn.

• Wat houdt zo’n woningabonnement in?
  Het woningabonnement is bedoeld om bewoners die niet in aanmerking komen voor gangbare regelingen de mogelijkheid te geven een lening af te sluiten via het woningabonnement van de gemeente. Het idee van het Woonabonnement is dat de kosten van de lening voor verduurzaming van de woning niet hoger zijn dan de besparing op de energierekening. Het wooncomfort is beter (geen vocht, tocht en schimmel meer; minder warm in de zomer) en de maandlasten blijven gelijk.

  Een rekenvoorbeeld: je energierekening is nu per maand €  175.  Als  je huis is aangepakt, is je rekening nog maar €  75. Een besparing van € 100 per maand. De maatregelen kosten  € 20.000. Daar sluit je een lening voor af met een looptijd van 20 jaar. Die kost elke maand € 100 aan rente en aflossing. In totaal ben je dan € 75  voor energie en € 100 voor de lening kwijt. In totaal: € 175. Evenveel als voor de verbouwing! Maar je hebt er wel een comfortabele, toekomstbestendige en duurzame woning voor terug.

  Let op: Of dit mensen aanspreekt, is iets wat we de komende tijd met ze gaan bespreken. Het is dus nog niet gezegd dat dit ook daadwerkelijk de definitieve vorm van het uiteindelijke Woningabonnement is!

• Zijn er ambities om de pilots op te schalen?
  Een eis vanuit de Provincie Noord-Brabant is dat alle vier de pilots opschaalbaar moeten zijn. De lessen uit deze pilots worden meegenomen richting de RES’en. Daarnaast zijn de geleerde lessen voor alle partners van belang: zo nemen de woningcorporaties en gemeentes deze mee in hun volgende renovatieprojecten en gaan Breda en Bernheze verder met het ontwikkelen van een Woningabonnement dat voor alle inwoners met een smalle beurs beschikbaar wordt.

3. Laat de opbrengst ten goede komen van lokale gemeenschap

Bij het bewonersinitiatief Duurzame energie in Wierden staat één ding centraal; hoe kunnen we meer mensen betrekken bij het terugdringen van fossiele brandstof en hoe zorgen we ervoor dat de opbrengst ten goede komt aan de lokale gemeenschap. Miranda Scheffer van stichting Duurzame Energie vertelt enthousiast dat dit principe onder andere heeft geleid tot het Wierdens model: een inclusieve aanpak waarbij gewerkt wordt met enkel lokale ondernemers en waarbij geïnvesteerd wordt in zoveel mogelijk werkplekken voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.

Alle projecten van stichting Duurzame Energie zijn gerealiseerd met mensen en ondernemers uit Wierden. Ook inwoners met lage inkomens, statushouders en werkzoekenden zijn betrokken. Om zoiets van de grond te krijgen is een sterke en diverse groep aan initiatiefnemers belangrijk, mensen die de buurt kennen en ook echt de buurt ingaan. Investeren in relaties en netwerken. Een scala aan projecten is op deze manier gerealiseerd: bijvoorbeeld de 50 cash acties, de Zilvervloot, collectieve besparingsacties ism Buurkracht, school projecten, en nog veel meer. Om de taalbarrière te overbruggen hebben ze veel naar het Arabisch laten vertalen.

Ook in Wierden werd de waarde van het bouwen van een breed lokaal netwerk zichtbaar. Er is een samenwerking met Jobcoaches, Soweco (organisatie voor mensen met een beperking), er is contact met de inburgerraad en natuurlijk ook de gemeente. Een goede samenwerking met de gemeente is nodig om projecten te laten slagen. Daarnaast is lokaal eigenaarschap heel belangrijk. En gezelligheid is ook heel bepalend, zorg voor leuke activiteiten met veel media-aandacht.

Veelgestelde vragen over het Wierdens model

• - Huisbezoeken zijn erg waardevol, maar ook tijdrovend. Hoe financieren jullie dit?
  Huisbezoeken worden gedaan door vrijwilligers van het Energieloket. Zij krijgen een vrijwilligersvergoeding. De stichting ontvangt hiervoor een subsidie van de provincie.

• Wat houdt het Wierdens model precies in? Hoe doen de mensen mee met het zonnepark in Wierden?
  De helft van het benodigde eigen vermogen is aangeboden voor crowdfunding aan de inwoners. Er kon gekozen worden tussen leningen met drie looptijden met verschillende rentepercentages. Bewoners konden al meedoen vanaf 450 euro. De doelbedragen zijn ruim overtekend.

• Kan je vertellen hoe je de diverse groepen financieel laat profiteren?
  Met de opbrengst van het zonnepark worden andere duurzame projecten in de gemeente gefinancierd. Zo kunnen bijvoorbeeld inwoners gratis ledlampen aanschaffen. En inwoners krijgen korting als ze kiezen voor groene stroom van het zonnepark.

• Kun je mensen die als vrijwilliger helpen een aandeeltje geven in het zonnepark?
  Zij kunnen meedoen met de crowdfunding. Statushouders en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt hebben meegewerkt met de bouw van het park. Ze ontvingen een vergoeding en deden werkervaring op. Voor sommigen heeft dit geresulteerd in een vaste baan.

• Heeft de provincie ook een rol in het model?
  De provincie heeft op 3 momenten subsidie verstrekt: voor de ontwikkeling van het zonnepark, voor de realisatie en voor verdere professionalisering van de stichting.