Energietransitie: gaan we op elkaar zitten wachten of pakken we door?

12 maart 2021

Energietransitie: gaan we op elkaar zitten wachten of pakken we door?

Naar aanleiding van het rapport van het Economisch Instituut voor de Bouw over de proeftuinen (maart 2021) schreef directeur Roel Woudstra namens de Participatiecoalitie een reactie. Deze verscheen ook op Binnenlands Bestuur.

Het Economisch Instituut voor de Bouw houdt de gemoederen flink bezig. De organisatie onderzocht 20 proeftuinwijken die met subsidie van het Rijk pionieren in de wijkaanpak om woningen in Nederland aardgasvrij te krijgen. De conclusie: huizen van het gas halen is complexer dan gedacht en kost gemiddeld 40.000 euro. Dat is helemaal waar. Maar laten we voorkomen dat dit de wijkaanpak wordt aangewreven. Die wijkaanpak hebben we keihard nodig willen we uiteindelijk in Parijs aankomen.

Hoe je het ook wendt of keert: om de klimaatdoelstellingen te halen, is het belangrijk dat bewoners zélf in beweging komen en maatregelen nemen. Want goede wijkparticipatie is rand voorwaardelijk om maatregelen die tot achter de voordeur reiken überhaupt te kunnen realiseren. De denkfout die hierbij vaak wordt gemaakt, is dat woningen in één keer van het gasnet af moeten. Terwijl verduurzaming van particuliere woningen in de praktijk een geleidelijk proces is dat in vele – overzichtelijke en betaalbare – stappen verloopt.

Eigen tempo

De laatste, verreweg meest kostbare stap (de daadwerkelijke overgang naar een alternatieve warmtebron) is voor de gemiddelde huizenbezitter nog lang niet in zicht. En dat hoeft ook nog helemaal niet. In wijken waar bewoners plannen maken om de wijk aardgasvrij te maken, zie je dat bewoners in hun eigen tempo – veelal een traject van 10 tot 15 jaar – hun woningen verduurzamen.

Bewoners zetten al stappen

Waar het om gaat is dat bewoners in de wijken al kunnen beginnen met het terugdringen van hun gasverbruik, met maatregelen die wel betaalbaar en haalbaar zijn. Zeker: om de energietransitie van de gebouwde omgeving te versnellen, is meer geld nodig en het is goed om de discussie hierover te voeren. Maar dit mag geen argument zijn om te gaan wachten op de politiek tot het geld er komt. We willen verder, en veel bewoners zijn al aan de slag.

Actieve participatie noodzakelijk

Daarbij is de wijkaanpak onmisbaar: uiteindelijk moeten we het samen zien te fixen. Dit betekent ook dat we met elkaar keuzes moeten maken over welke warmtebronnen we inzetten als we van het aardgas af gaan. Voor bewoners gaat dit niet alleen over energie, maar ook over zaken als de inrichting van de wijk, lokaal eigenaarschap, verbinding met buren, fijne leefomgeving. Als wethouder kun je hierover geen besluiten nemen zonder dat bewoners hebben meegedacht; er is draagvlak nodig en dit vraagt om een democratisch proces. De verduurzaming van woningen is bij uitstek een doel dat je alleen bereikt via actieve participatie. Zeker in een polderland als Nederland.

Roel Woudstra, algemeen directeur Stichting Buurkracht, namens de Participatiecoalitie (Natuur en Milieufederaties, LSA Bewoners, Energie Samen, Klimaatstichting HIER en Stichting Buurkracht)

Foto (vóór corona): bewoners uit Den Bosch aan de slag met hun wijkplan aardgasvrij.