Onderzoek in proeftuinen PAW: bewoners significant meer tevreden bij aanpak met bewonersinitiatief

29 juni 2021

Onderzoek in proeftuinen PAW: bewoners significant meer tevreden bij aanpak met bewonersinitiatief

Bewoners zijn meer tevreden over aardgasvrije-wijkaanpakken als een bewonersinitiatief daar een belangrijke rol in speelt. Dat blijkt uit onderzoek in zeven van de proeftuinen uit het Programma Aardgasvrije Wijken (PAW).

Aan bewoners werd in opdracht van PAW gevraagd hoe tevreden ze zijn over de aardgasvrijaanpak in hun wijk, buurt of dorp. In vier van de onderzochte proeftuinen is een bewonersinitiatief een belangrijke partner van de gemeente, of zelfs trekker van het project. Deze proeftuinen scoren significant beter dan andere op een aantal punten:

• De communicatie en informatievoorziening wordt beter gewaardeerd
• De inhoud, betaalbaarheid en keuze voor het aanbod heeft meer draagvlak
• Bewoners ervaren dat ze beter worden betrokken en er meer rekening met ze gehouden wordt
• Ook krijgen de proeftuinen met een bewonersinitiatief een hoger oordeel over de aanpak in het algemeen

Daarnaast lijken de eerste resultaten erop te wijzen dat hoe hoger op de participatieladder het bewonersinitiatief betrokken is, hoe meer tevreden bewoners zijn. Dit houdt in dat de tevredenheid hoger is wanneer een bewonersinitiatief als volwaardig partner van de gemeente wordt gezien, of het initiatief het project zelf organiseert en de gemeente een faciliterende rol neemt.

Participatiecoalitie loopt voorop

De resultaten van het onderzoek onderstrepen het belang van een goede ondersteuningsstructuur voor bewonersinitiatieven. De Participatiecoalitie (de Natuur en Milieufederaties, Buurkracht, Energie Samen, LSA Bewoners en Klimaatstichting HIER) heeft de afgelopen twee jaar ruim 75 bewonersinitiatieven begeleid naar afspraken met hun gemeente over de aanpak richting aardgasvrij in hun wijk. Momenteel worden nog zo’n 200 bewonersinitiatieven in wijken door het hele land ondersteund. Die ondersteuning bestaat bijvoorbeeld uit trainingen en advies, maar ook procesbegeleiding om als bewoners en gemeente beter samen te werken.

Het onderzoek toont aan dat dit werk belangrijk is en de komende jaren zal blijven. Om in 2050 een klimaatneutrale en aardgasvrije gebouwde omgeving te hebben, zijn enthousiaste bewoners cruciaal. Mensen die alleen of met hun buurtgenoten initiatief nemen om aan de slag te gaan. Om die energie goed te benutten is het nodig dat zij ondersteuning krijgen, de deur bij hun gemeente openstaat, en ze behandeld worden als volwaardig partner.

Voorbeeld: Coöperatie Warmtenet Oost Wageningen (WOW)

Één van de onderzochte proeftuinen is de Benedenbuurt in Wageningen. Hier ontstond vanuit bewoners het idee om het vervangen van het riool te combineren met verduurzamen van de warmtevoorziening. De initiatiefgroep ging uitgebreid met buurtgenoten in gesprek over voorwaarden waaraan de oplossing moet voldoen. Die aanpak blijkt vooral goed te werken omdat buren elkaar vertrouwen. Er worden immers plannen gemaakt die ook gaan over de huizen van de initiatiefnemers zelf. Ook weten de initiatiefnemers een grote groep mensen in de buurt te bereiken. Ze komen makkelijker bij bewoners achter de voordeur dan marktpartijen en kennen de buurt al goed. Bovendien is de aanpak kostenefficiënt doordat de nodige betaalde uren aangevuld worden met veel vrijwillige inzet van mensen die hun eigen omgeving beter willen maken.

Inmiddels is er een professionele samenwerking tussen coöperatie WOW, de gemeente en uitvoeringspartners. De planning is dat bewoners na de zomer een concreet aanbod krijgen om aan te sluiten op een nieuw aan te leggen warmtenet. Coöperatie WOW werkt veel samen met de Participatiecoalitie.

Belang bewonersinitiatief neemt alleen maar toe

Dit jaar ronden alle gemeenten hun Transitievisie Warmte af. De komende jaren zullen honderden gemeenten beginnen met hun eerste wijkuitvoeringsplannen. Ook de gemeenten buiten de proeftuinen van het PAW. Het PAW is een belangrijke leerschool voor gemeenten hoe ze dit moeten aanpakken. Het is dan ook essentieel dat dit programma wordt doorgezet om belangrijke lessen te blijven leren.

Er is inmiddels een belangrijke les bekend: door een bewonersinitiatief in de wijk te betrekken bij de aanpak, kan meer draagvlak en betrokkenheid georganiseerd worden. Dit zal zich waarschijnlijk terugbetalen in een sneller en kostenefficiënter proces voor de gemeente.

De aardgasvrijopgave staat nog aan het begin, maar er komen steeds meer positieve signalen uit de proeftuinen over bewonersinitiatieven die goed samenwerken met hun gemeente. Daar moet op voortgebouwd worden. Alleen zo kunnen het PAW, gemeenten en de Participatiecoalitie werken aan opschaalbare aanpakken waarover bewoners tevreden zijn.

Lees het hele onderzoek

Het bewonerstevredenheidsonderzoek dat in opdracht van PAW werd gedaan is te vinden op de website van de Rijksoverheid.